Behalve dat het onze huizen, gebouwen, infrastructuur en parken ondersteunt en historische informatie bevat over het klimaat, de vegetatie en de opkomst en ondergang van beschavingen, is de bodem een van de meest onderschatte en onbegrepen wonderen van onze planeet. Het vuil onder onze voeten is springlevend en een cruciaal onderdeel van klimaatactie.

De bodem is een divers en complex web van netwerken en gemeenschappen die onvermoeibaar samenwerken. Charles Kellogg had gelijk toen hij zei: "In wezen is al het leven afhankelijk van de bodem. Er is geen leven zonder bodem en geen bodem zonder leven; ze zijn samen geëvolueerd."

De bodem is essentieel voor klimaatactie en moet worden beschermd

Maar het gaat niet alleen om wat de bodem voor ons kan doen. Het is belangrijk dat we de bodem waarderen en beschermen, zodat het ons kan blijven voorzien van onze levensbehoeften. 
Het kost meer dan 100 jaar om slechts 5 millimeter grond op te bouwen. Maar het duurt slechts enkele seconden om het te vernietigen, door chemische verontreiniging, verstedelijking, aardverschuivingen, erosie en meer. Op dit moment verliezen we de bodem 50 tot 100 keer sneller dan het weer kan worden opgebouwd. In Europa wordt 60-70% van de bodems als ongezond beschouwd. Helaas zijn er weinig gegevens over de bodem. En wat nog erger is, het wordt slecht beschermd en gereguleerd. 

We groeien erop, bouwen erop en bouwen ervan. Het filtert en reinigt ons water, vermindert overstromingen en reguleert onze atmosfeer. De bodem is dan ook essentieel in de strijd tegen klimaatverandering. Het is een van de meest biodiverse habitats op aarde en een vitaal onderdeel van de stikstof- en koolstofcycli van onze planeet en dus ook van cruciaal belang voor klimaatactie. Houd het vuil onder de voeten dus in gedachten!

Eén theelepel grond bevat meer micro-organismen dan er mensen op aarde zijn

Ecologen weten al lang dat de grond onder onze voeten meer leven en meer diversiteit herbergt dan bijna elke andere plaats op onze planeet. De bodem bevat 25% van de biodiversiteit in de wereld en is een labyrintisch landschap van tunnels, holtes, wortels en rottend afval. In één gram bodem kunnen wel 50.000 levensvormen zitten.

Ondergrondse bewoners variëren van microscopische bacteriën, schimmels, springstaarten en mijten ter grootte van een potlood, tot duizendpoten, slakken en regenwormen die meters lang kunnen worden. En niet te vergeten de mollen, muizen en konijnen in hun tunnels en holen. Deze dieren en micro-organismen vervullen een rol van onschatbare waarde.

De bodem heeft een perfecte habitat voor vele soorten en een perfecte vorm van nutriëntencyclus opgebouwd, waarbij wormen, larven, schimmels, bacteriën en andere afbrekers bij elke stap betrokken zijn. Microben voeden zich met wortels, terwijl organisch materiaal en organismen op elkaar azen en voedingsstoffen vrijmaken voor opname door planten.

De bodem onderhoudt ons gehele ecosysteem

Inzicht in het ondergrondse leven is van vitaal belang, want bodemecologie is cruciaal voor ons hele ecosysteem. Het helpt de voedingselementen zoals koolstof, stikstof, fosfor en kalium om te zetten die planten voeden. Een voedingsrijke bodem laat voedsel en bossen groeien, die vervolgens CO₂ absorberen en zuurstof afgeven.

Een gezonde bodem is cruciaal voor alle grondstoffen die de basis vormen van onze wereldeconomie: voedsel, vezels, bloemen, brandstof, geneesmiddelen en meer. Samen vormen de ondergrondse gemeenschappen een groot deel van de basis voor het leven op onze planeet; van het voedsel dat we eten tot de lucht die we inademen.

Een van de meest over het hoofd geziene wezens die in de bodem leven is de regenworm. Regenwormen reizen naar beneden en rond, en maken ademhalingsgaten, zoals longen in de bodem. Dit schept ruimte voor plantenwortels om te groeien en houdt de bodem levendig.

Naast dierlijk leven zijn er ook uitgestrekte en ingewikkelde webben van schimmeldraden. Planten en schimmels hebben elkaar nodig om te gedijen. Schimmels kunnen geen CO₂ vastleggen om te groeien zoals planten dat kunnen, maar ze zijn beter dan planten in het ontginnen van de bodem voor voedingsstoffen, dus handelen ze. Planten geven schimmels koolstof om te groeien, en schimmels geven planten voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor. Het is een wederzijds voordelige relatie. En slechts één voorbeeld van het onderling verbonden ecosysteem: Plantaardig materiaal vergaat en levert voedsel voor microben, die voedsel leveren aan wormen. Wormen zijn voedsel voor vogels, en zo gaat de cyclus door.

Miljoenen jaren van evolutionaire concurrentie hebben er ook toe geleid dat micro-organismen antibiotische verbindingen produceren om hun buren te bestrijden. Deze verbindingen vormen de basis van veel van de antibiotica die wij mensen gebruiken. De bodem levert ons farmaceutische verbindingen, en er valt nog meer te ontdekken dan we al weten.

De hele opzet is een perfect recyclingsysteem. Er wordt nooit iets verspild. En het voorziet ons mensen van bijna alles wat we nodig hebben.

Klimaatverandering bestrijden door watercycli en CO₂-putten te beschermen

Belangrijk voor de toekomst van onze planeet is dat de bodem ook een waterfilter is. Als water door de bodem stroomt, houden klei en organisch materiaal verontreinigingen vast en verwijderen ze die uit het water. Wat overblijft is zuiver drinkbaar water voor al het leven op aarde. Even essentieel in tijden van extreme weersomstandigheden is dat de bodem - indien gezond - enorme hoeveelheden water kan opslaan, waardoor overstromingen en andere klimaatgerelateerde rampen worden voorkomen. Dankzij de microben kunnen plantenwortels en organismen die zich door de bodemdeeltjes graven, aan elkaar kleven en een structuur creëren, waardoor water in de bodem kan infiltreren. Hoe meer klei en organisch materiaal in de bodem aanwezig is, hoe meer water deze kan vasthouden.

Een andere zeer belangrijke functie is het klimaatregelend vermogen van de bodem. De bodem is een essentieel onderdeel van de koolstof-, stikstof- en watercyclus en heeft daardoor invloed op het niveau van broeikasgassen en waterdamp in de atmosfeer. In zijn functie als koolstofopslagplaats vangt de bodem koolstof op en slaat deze op in stabiele vormen. Planten halen CO₂ uit de lucht om suikers en eiwitten te maken, waarvan een deel via de wortels naar de aarde wordt teruggevoerd om het bodemleven te voeden. Levende biomassa in de bodem ontbindt planten, en dierlijke resten slaan koolstof ondergronds op, waardoor de CO₂ in de atmosfeer afneemt.

De bodem slaat drie keer zoveel koolstof op als alle planten op aarde samen, zelfs inclusief bossen. En dus is de bodem een van de grootste natuurlijke oplossingen die we hebben om de klimaatverandering te bestrijden!